Nie bój się mówić

Codziennie kilkaset tysięcy młodzieży i dorosłych w Polsce przeżywa strach przed mówieniem. Stresuje ich jąkanie, z którym medycyna dotychczas nie radziła sobie. Od półtora roku jest na to sposób: cyfrowy korektor mowy. Dzięki niemu można nauczyć się mówić płynnie.

 Wada czy choroba?

Statystyki wykazują, że jąka się 1% osób dorosłych...Jąkanie jest wadą, która polega na zaburzeniu ruchów mięśni biorących udział w mówieniu.
To tak, jakby przestały one ze sobą współpracować – mówi dr Agata Szkiełkowska, otolaryngolog oraz foniatra z Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu w Warszawie.
Chodzi tu o mięśnie fonacyjne, oddechowe, artykulacyjne, a także gestykulacyjne i mimiczne.

Jąkanie jest różnorodne. Może mieć ono charakter:
przeciągania głosek i sylab, ich powtarzania, zatrzymywania się w trakcie mówienia (czyli zacinanie), a także kłopotów z rozpoczęciem wypowiedzi. Może też towarzyszyć zbyt dużemu tempu mowy. Niekiedy w trakcie jąkania występują współruchy mięśni twarzy – mimika charakterystyczna dla osób nie mogących wymówić danej sylaby czy wyrazu. Pojawia się również gestykulacja, ruchy głowy, całego ciała, które świadczą o ogromnym wysiłku i napięciu mówiącego.
 

 Jąkanie maluchów

Puszczanie baniekDzieci między 2. a 6. rokiem życia dość często jąkają się. Może to być rezultatem zbyt silnych przeżyć emocjonalnych, wynikających np. z rozwodu rodziców lub złej atmosfery w rodzinie. Często jest związane z nienadążaniem mowy za obfitością treści, jaką malec ma do przekazania.

Dzieci nie zdają sobie sprawy z potknięć w mówieniu. Dopiero wtedy, gdy rodzice zaczynają poprawiać czy kończyć za nie zdania, zauważają swoje błędy. Takie jąkanie zostało nazwane rozwojowym i najczęściej samo mija. Dziecko po prostu z niego wyrasta. Wiele zależy od rodziców, którzy powinni wykazać dużo cierpliwości, nie podpowiadać słów sprawiających kłopot, zadbać o dobrą, spokojną atmosferę w domu. Jąkanie nasila się, gdy dziecko jest przemęczone, zdenerwowane i podekscytowane.

Może się także pojawić około trzynastego roku życia, kiedy nastolatki przeżywają silne napięcia wieku dojrzewania. Często mija tak samo niepostrzeżenie, jak powstało. Jest jednak pewien procent dzieci małych oraz nastolatków, u których jąkanie utrwala się. I wtedy brak terapii pogłębia wadę wymowy, która nie leczona może mieć niekorzystny wpływ na całe życie człowieka. Dlatego rodzice powinni pójść z dzieckiem do specjalisty (np. logopedy), szczególnie wtedy, gdy kłopotom z płynnością mowy zaczynają towarzyszyć grymasy twarzy, pomaganie sobie ruchami rąk, głowy, a nawet nóg.
 

     Przyczyny jąkania u dorosłych:

  • silne stresy i przeżycia emocjonalne,
  • utrwalenie jąkania rozwojowego, występującego w czasie dzieciństwa,
  • dziedziczność, uwarunkowania genetyczne. Wykryto 3 geny odpowiedzialne za płynność mowy – ich rola jest jednak ciągle badana,
  • przyczyny neurologiczne, np. mikrourazy mózgu, a także silne neuroinfekcje (chociażby zapalenie opon mózgowych),
  • udary i guzy mózgu.

 

 Nadzieja w korektorze

Wadę tę rozpoznaje się łatwo i trafnie, natomiast bardzo trudnym problemem jest ustalenie indywidualnego toku leczenia. Przyczyn jąkania najczęściej upatruje się w psychice (zaburzeniach emocjonalnych pacjenta). Dlatego zawsze terapia opiera się na współpracy psychologa i logopedy. W leczeniu często uczestniczą również foniatrzy, fizjoterapeuci oddechowi, czasem niezbędne jest wspomożenie terapii medykamentami (uspokajającymi, uzupełniającymi braki magnezu, wapnia). Natomiast gwoździem programu terapeutycznego w Instytucie Fizjologii i Patologii Słuchu w Warszawie są ćwiczenia przy użyciu cyfrowego korektora mowy.

 Bez lęku

Korektor mowy jest urządzeniem wielkości kasety magnetofonowej (z powodzeniem mieści się w kieszeni czy torebce). Ma podłączone malutkie słuchawki do uszu i niewielki mikrofon (można przyczepić go do klapy marynarki, bluzki, swetra, płaszcza itp.).

Urządzenie spowalnia głos, co oznacza, że pacjent słyszy go w słuchawkach z opóźnieniem. Wtedy mówi wolniej, nie jąka się i nie zacina. Druga funkcja korektora, polegająca na podwyższeniu lub obniżeniu głosu pacjenta (co również słyszy on w słuchawkach), uspokaja rytm mowy. Funkcje stosuje się oddzielnie lub wykorzystuje równocześnie. Terapia z użyciem korektora mowy musi być indywidualnie dostosowana do potrzeb każdego pacjenta. Są tacy, którym pomaga tylko spowolnienie tempa mowy, oraz tacy, którzy tego w ogóle nie są w stanie zaakceptować.

W Instytucie Fizjologii i Patologii Słuchu w Warszawie można podjąć leczenie jąkania w trakcie 2-miesięcznego programu terapeutycznego. Pacjenci, wyposażeni w korektor mowy, biorą udział w zajęciach z logopedii, fizjoterapii oddechowej, ćwiczeniach relaksacyjnych i zajęciach z psychologiem. Leczenie odbywa się w ramach podstawowego ubezpieczenia przez kasy chorych.

 Komu pomaga?

Wszystkim jąkającym się w zlikwidowaniu albo poważnym ograniczeniu tej wady wymowy. Aby to osiągnąć, pacjent musi spełnić określone warunki. A z tym bywa różnie. –Jest grupa pacjentów – mówi dr Szkiełkowka – którzy pogodzili się ze swoją wadą i traktują korektor wyłącznie jako protezę mowy. Jeżeli np. muszą zabrać głos na zebraniu, spotkaniu, w dyskusji itp., wówczas zakładają go i mówią płynnie. Potem chowają urządzenie do pudełeczka i nie używają do następnej okazji, jąkając się na co dzień. Natomiast inni ćwiczą systematycznie, długo, wytrwale. Dzięki temu wydłuża się czas ich płynnej mowy bez korektora. I tak np. pacjent używa go przez 8 godzin, a przez następne 8 bez korektora nie jąka się.

Wiele osób podkreśla, że korektor pomógł im pozbyć się lęku przed mówieniem. Jest to niezwykle ważne, szczególnie wtedy, gdy przyczyną jąkania są narastające emocje. Badania statystyczne, dotyczące skuteczności terapii z użyciem korektora mowy, wykazują, że daje ona pozytywne rezultaty u 85% pacjentów jąkających się.

W Polsce można zaopatrzyć się w cyfrowy korektor mowy jedynie w Instytucie Fizjologii i Patologii Słuchu w Warszawie (ul. Pstrowskiego 1). Pacjenci Instytutu mogą też wypożyczyć korektor (bezpłatnie) na czas określony przez lekarza.

Magdalena Próchnicka-Jarosz

Dodaj komentarz