Dlaczego i jak używać umyślnego jąkania – Peter Reitzes

Z moich osobistych doświadczeń wynika, że umyślne jąkanie to jedno z najbardziej produktywnych narzędzi językowych lub strategii jaką dysponują dorosłe osoby jąkające się. Mówiąc wprost, umyślne jąkanie to działanie polegające na celowym jąkaniu się podczas rozmów z innymi. Przykładowo, jąkający się może przystąpić do sytuacji wymagającej mówienia z planem, który zakłada umyślne jąkanie na każdym pierwszym słowie jego wypowiedzi. To jest skuteczny sposób, aby natychmiast pokazać otwarcie swoje jąkanie i tym samym sprawić, aby nie było żadnych powodów, dla których miałby je ukrywać. Przy celowym jąkaniu pojawiającym się przy rozpoczynaniu konwersacji, rozmówca kontroluje kiedy i jak objawi się jego jąkanie, w ten sposób zapobiega sytuacji, w której strach przed jąkaniem może zdominować tę konwersację

O autorze: Peter Reitzes – CCC-SLP, osoba jąkająca się, dyrektor i współzałożyciel podcastu StutterTalk. Każdego tygodnia przeprowadza on rozmowę z osobami jąkającymi, zajmującymi się leczeniem i badaniem jąkania, autorytetami w dziedzinie zaburzeń płynności mowy. Zajmuje się również redagowaniem „The Journal of Stuttering Therapy, Advocacy and Research„, w którym także pojawiają się jego artykuły. Peter Reitzes jest autorem książki „50 Great Activities for Children Who Stutter”.

Niektórzy jąkający się, lekarze i członkowie rodzin zaczynają się denerwować, kiedy ledwie wspomina się o umyślnym jąkaniu, ponieważ jest to sprzeczne z intuicją. Często pytają, „Dlaczego ktoś miałby jąkać się bardziej, kiedy przecież chce jąkać się mniej?” Wielu jest zaniepokojonych z powodu zaangażowania emocjonalnego, które umyślne jąkanie za sobą pociąga, ponieważ wymaga ono od jąkającego się opuszczenia własnej strefy komfortu. Podobnie jak z każdą strategią, jedyna droga do przekonania się czy umyślne jąkanie przyniesie pozytywne rezultaty, wiedzie przez powtarzanie zadań i eksperymentowanie. Nie wystarczy zająknąć się celowo trzy czy cztery razy, aby stwierdzić czy narzędzie jest przydatne czy bezużyteczne. Konieczne jest wielokrotne eksperymentowanie z umyślnym jąkaniem w różnych sytuacjach zanim oceni się przydatność techniki i narzędzie będzie można na spokojnie wykorzystywać.

Umyślne jąkanie posiada szerokie spektrum celów jakie mogą być za pomocą tej techniki zrealizowane, włączając w to:

1. Odczulenie (zmniejszenie strachu, zbudowanie odwagi i zwiększenie zdolność jąkającego się do mowy w wymagających sytuacjach związanych z mową).
2. Jąkanie w łagodny, przemieszczający-naprzód sposób.
3. Zwiększenie zdolności rozmówcy do słuchania i zwracania uwagi na to co mówią inni.
4. Pokazanie innym, że jąkanie nie jest żadną hańbą.
5. Zredukowania liczby zająknięć.

Poniżej każdy z celów umyślnego jąkania został przedyskutowany oraz dołączone zostały praktyczne zadania. Te zadania powinny być traktowane jak zwykłe przykłady, jak używać umyślnego jąkania i nie stanowią one kompletnej listy. Każdy osoba jąkająca się wymaga zindywidualizowanych celów i ustalenia indywidualnej hierarchii.

1. Odczulenie: Zmniejszenie strachu przed jąkaniem

Wielu ludzi jąkających stara się ukrywać i unikać ich jąkania. Przykładowo, jąkający się, który dorastał w obawie przed literą „d” może wyrzucać ze swoich wypowiedzi wszystkie słowa, które zaczynają się na literę „d.” Przy umyślnym jąkaniu, rozmówca natychmiast pokazuje otwarcie swoje jąkanie bez prób ukrywania czy maskowania go. Wracając do poprzedniego przykładu, jednym ze sposobów zredukowania strachu przed słowami zaczynającymi się o litery „d” jest celowe jąkanie się w wielu sytuacjach na tym dźwięku, którego się boi.

Z moich doświadczeń wynika, że im częściej osoba używa umyślnego jąkania, tym bardziej zaczyna rozumieć, że jąkanie jest naprawdę dozwolone. Jak to określił jeden z członków grupy mailingowej Covert-S, „[Umyślne jąkanie] daje mi poczucie, że to ja kontroluję moją mowę, a kiedy jąkam się już naprawdę to nie wydaje się to być aż takie złe” (Madsen, 2003, para. 6).

Umyślne jąkanie to także wartościowe narzędzie, które pomaga rozmówcy kontrolować zmiennie i nieprzewidywalne aspekty tego zaburzenia. Jąkający się często odczuwają, że mają bardzo niewielką kontrolę nad własną mową i wraz z dorastaniem zaczynają postrzegać brak jąkania jako „fartowną płynność” (Breitenfeldt, 2003; Manning, 2000) i momenty jąkania jako pechowe niepłynności. Przykładowo jest niezmiernie powszechne dla osób jąkających się zauważanie, że w pewnych sytuacjach jąkanie nie występuje. Podczas takich zdarzeń, jąkający się często staje się bardziej bojaźliwy i wyczulony na moment, w którym jąkanie w końcu ujawni się samoistnie. Przy umyślnym jąkaniu już na początku konwersacji, rozmówca kontroluje, kiedy jego jąkanie będzie po raz pierwszy usłyszane i zauważone. Celowe jąkanie neutralizuje zmienną i okresową naturę tego zaburzenia. Nieprzewidywalne staje się przewidywalne.

Kiedy umyślne jąkanie jest używane w celu odczulenia się, rozmówca powinien jąkać się w wyraźnie zauważalny lub „mocny” sposób, aby było jasne, że jest jąkałą. Inaczej mówiąc, rozmówca nie powinien „oszukiwać” w tej sytuacji przez jąkanie się w łagodny i miękki sposób. Może on również rozważyć używanie umyślnych zachowań wtórnych, takich jak umyślne mruganie czy poruszanie głową.

Mając dwadzieścia lat używałem umyślnego jąkania codziennie przez ponad trzy lata, aby zmniejszyć mój strach przed jąkaniem i pomóc sobie wypowiadać dokładnie te słowa, które chciałem powiedzieć. Jednym z moich osobistych celów było to, aby za każdym razem, kiedy zamawiałem jedzenie czy zadawałem pytanie w sklepie, jąkać się celowo. Im częściej używałem umyślnego jąkania, tym mniejszy strach przed jąkaniem odczuwałem.

Jedna z osób dorosłych, która spędziła większość swojego życia ukrywając i maskując jąkanie powiedziała mi, że umyślne jąkanie pomogło mu stworzyć nowy i silny „mentalny obraz” samego siebie (M. Marchiori, personal communication, June 24, 2005). Wyjaśnił on, że używając umyślnego jąkania przez okres kilku miesięcy zaczął stale zastępować obraz samego siebie jako osoby ukrywającej jąkanie przez obraz osoby jąkającej się pewnie w różnych sytuacjach: „W przeszłości czułem się dobrze tylko, kiedy byłem płynny. Używając umyślnego jąkania odkryłem, że jestem również szczęśliwą osobą, kiedy się jąkam.”

Zadania praktyczne

1A. Rozmawiaj z bliskim znajomym, bądź krewnym przez pięć minut i jąkaj się celowo przynajmniej pięć lub więcej razy w wyraźnie zauważalny sposób (Przykładowo: „Mamo, o kkkkktórej bbbbbbbbbbędzie obiad?”). Upewnij się, że jąkasz się kilkukrotnie na początku konwersacji, aby natychmiast pokazać otwarcie jąkanie.
1B. Udaj się do sklepów czy miejscowych instytucji i zadaj pytanie jąkając się celowo.
1C. Rozmawiaj z rówieśnika czy współpracownikami używając umyślnego jąkania.

2. Przemieszczaj się naprzód przez momenty jąkania

Wielu jąkających się i SLP (speech-language pathologists) jest zwolennikami łagodnej formy jąkania podczas rozpoczynania rozmowy i przechodzenia płynnie przez momenty jąkania (zająknięcia). To podejście jest często nazywane modyfikacją jąkania. Przykładowo, podczas zająknięcia na słowie takim jak „soda”, rozmówca może świadomie próbować przejść dalej przez słowo przez „wyrwanie” (wyciągnięcie) z jąkania (Van Riper, 1973). Jednym ze sposobów na zrobienie tego jest przedłużenie „s” i lekkie rozpoczęcie samogłoski „o”, aby kontynuować przemieszczanie się naprzód przez słowo.

Przystępując do sytuacji z użyciem łagodnego i lekkiego umyślnego jąkania, rozmówca kładzie podwaliny pod zmianę prawdziwych i męczących momentów jąkania, w łagodne i przemieszczające-naprzód jąkanie. Podczas zająknięć, wiele osób odczuwa zmieszanie i nie jest w stanie myśleć (Carlisle, 1985; Starkweather & Givens-Ackerman, 1997; Van Riper, 1982). Ten stan został opisany jako typ „rozkojarzenia” (Heite, 2001; Starkweather & Givens, 2003) – co oznacza, że ludzie jąkający się próbują wyłączyć się od sytuacji stanowiących wyzwanie i niosących za sobą pewien ładunek emocjonalny. Podobnie, odnotowano także, że najtrudniej jest użyć narzędzi mowy i strategii, kiedy są one najbardziej potrzebne (Starkweather & Givens-Ackerman, 1997). Jeden z jąkających się wyjaśnił, że podczas zająknięć, „Jesteśmy tak przytłoczeni tymi wszystkimi rzeczami jakie mamy wykonywać, że stajemy się sparaliżowani i nie możemy nic zrobić” (Klein, 2002, para. 8). Umyślne jąkanie pomaga rozmówcy pozostać „w momencie”, kiedy pojawi się prawdziwe jąkanie. Celowe jąkanie także przygotowuje i służy jako „rozgrzewka” przed rozpoczęciem używania takich językowych narzędzi jak „wyrwania” (wyciągnięcia), podczas prawdziwych momentów niepłynności, kiedy są one najbardziej potrzebne.

Zadania praktyczne

2A. Rozmawiając z przyjacielem lub krewnym rozciągając pierwsze dźwięki słów. Zadbaj o to, aby rozciągać lub przeciągać tylko pierwszy dźwięk słowa, ponieważ wtedy najczęściej pojawia się jąkanie (Andrews et. al., 1983) (Przykładowo: Czzzzy chhhhhciałabyś wyjść dzisiaj nnnna kkkkkkolację?”).
2B. Rozmawiając na lekcji, w pracy czy innych wymagających sytuacjach, delikatnie rozciągaj pierwsze dźwięki słów. Możesz także sprawdzić się wybierając słowa, które zaczynają się od dźwięku, którego się boisz lub wybierając słowa, których się boisz.
2C. Zadaj pytanie nieznajomemu lub przechodniowi używając łagodnego, celowego rozciągania (Przykładowo: „Przeeeeeepraszam, czy wwwwwwiesz gdzie jest uuuuuulica Krakowska?”).

3. Zwiększanie umiejętności słuchania

Wielu jąkających się zauważa, że martwienie się o własną mowę i rozważanie możliwości pojawienia się jąkania, pochłania tak dużo czasu, że dużą trudność sprawia im wsłuchanie się w to co mówią do nich inni. Na liście mailingowej Stutt-L, dorosły jąkający się wyjaśniał, „Jesteśmy tak zatroskani własną mową, że nie potrafimy skupić się, brakuje nam czasu i energii, aby słuchać tego co ktoś do nas mówi” (Jezer, 2002, para. 3).

Celowe jąkanie powala ludziom jąkającym się w większym stopniu skupić się na tym co mówią inni. Kiedy pokazujemy otwarcie, że się jąkamy, nie mamy nic do ukrycia. Zamiast martwić się możliwością pojawienia się jąkania jesteśmy w stanie skupić się na tym co mówią inni.

Zadania praktyczne

3A. Na początku konwersacji jąkaj się celowo kilkukrotnie w zauważalny sposób, kiedy rozmawiasz z przyjacielem lub krewnym. Po wykonaniu tej czynności, rozważ czy zaszły jakieś zmiany w Twoich zdolnościach do zwracania uwagi na to co osoba mówi do Ciebie.
3B. Wybierz dowolną stresującą sytuację, jak rozmowa podczas spotkania w pracy lub podczas dyskusji na zajęciach. Na początku spotkania lub dyskusji, skomentuj lub zadaj pytanie używając kilku widocznych umyślnych zająknięć. Po wykonaniu tej czynności, zaobserwuj jak czujesz się słuchaj tego co mówią inni, kiedy już pokazałeś innym otwarcie własne jąkanie.

4. Jąkanie bez poczucia wstydu

Wielu ludzi jąkających się – z moich doświadczeń wynika, że większość – wykazuje różny poziom zawstydzeniach podczas momentów jąkania. Najbardziej zauważalny jest fakt, że wielu jąkających się rzadko inicjuje lub utrzymuje kontakt wzrokowy z innymi podczas zająknięć. Odwracanie wzroku od słuchacza lub wpatrywanie się w buty podczas momentów niepłynności pokazuje, że jąkanie jest czymś hańbiącym, czymś czego należy unikać.

Celowe jąkanie pozwala rozmówcy na ćwiczenie utrzymywania kontaktu wzrokowego podczas zająknięć – w ten sposób pokazuje szacunek do siebie i brak wstydu. Jak jeden z jąkających się zauważył, „Umyślne jąkanie dowiodło, że jest wartościową bronią w zwalczaniu tego jak moje jąkanie jest postrzegane przez innych, ponieważ kiedy ja czuję się z nim komfortowo to inni wydają się odczuwać to podobnie” (Henry, 2005, para. 2). Jednym ze sposobów ugruntowania tego poziomu „komfortu” z jąkaniem jest przystępowanie do sytuacji z planem umyślnego jąkania, kiedy kontakt wzrokowy jest inicjowany i utrzymywany. Bardzo ważne jest zauważenie, że rozmówca nie powinien utrzymywać nierozerwalnego kontaktu wzrokowego przez czas trwania całej konwersacji – to jest nienaturalne i może być postrzegane przez słuchacza jako zagrożenie lub coś dziwnego. Zamiast tego, jąkający powinien zainicjować i utrzymywać kontakt wzrokowy podczas umyślnych i rzeczywistych zająknięć.

Zadania praktyczne

4A. Podczas konwersacji ze znajomym lub krewnym, jąkaj się celowo przynajmniej trzykrotnie lub częściej i przede wszystkim zwróć uwagę na inicjowanie i utrzymywanie kontaktu wzrokowego podczas zająknięć. Jeśli celowe jąkanie przemieni się w prawdziwe, nadal utrzymuj kontakt wzrokowy.
4B. Zamawiając posiłek w restauracji, zająknij się przynajmniej trzykrotnie przy kelnerze inicjując i utrzymując kontakt wzrokowy podczas jąkania.
4C. Udaj się do sklepów czy miejscowych instytucji i zadaj pytanie inicjując i utrzymując kontakt wzrokowy podczas zająknięć.

5. Zredukowania liczby zająknięć

Z moich doświadczeń wynika, że po jakimś czasie używania umyślnego jąkania, strach przed jąkaniem zmniejszy się i doprowadzi to do zredukowania liczby prawdziwych zająknięć. Dzieje się tak, pomimo faktu, że umyślne jąkanie sporadycznie przekształca się w „prawdziwe” zająknięcia. Jak powiedział mi z wielką irytacją jeden z dorosłych, „Dlaczego powinien jąkać się celowo, kiedy czasami powoduje to, że łapię samego siebie na prawdziwym jąkaniu?” Ten sam mężczyzna zwierzył się mi, że kiedy używał umyślnego jąkania jego prawdziwe jąkanie miało tendencję do całkowitego zanikania, bądź zredukowania. Przez przystępowanie do różnych sytuacji z zamiarem celowego jąkania, jego strach przed jąkaniem został bardzo zmniejszony. To spowodowało zmniejszenie częstotliwości pojawiania się jąkania.

Zadania praktyczne

5A. Podczas dłuższych konwersacji z przyjacielem lub krewnym (przynajmniej pięciominutowych), jąkaj się celowo w wyraźnie zauważalny sposób w przekroju całej rozmowy. Zaobserwuj czy to prowadzi do zwiększenia czy zmniejszenia „prawdziwych” zająknięć. Powtarzaj to zadanie wielokrotnie.
5B. Zadzwoń do miejscowych sklepów i zadaj pytanie jąkając się zauważalnie na każdym pierwszym słowie, kiedy mówisz. Wykonując więcej telefonów, zwróć uwagę czy liczba „prawdziwych” zająknięć zmniejsza się lub zwiększa.
5C. Wybierz sytuację, z którą spotykasz się regularnie, taką jak cotygodniowe spotkania w pracy lub cotygodniowe obiady rodzinne. Każdego tygodnia, użyj umyślnego jąkania w tych sytuacjach w zauważalny sposób. Zwróć uwagę czy liczba „prawdziwych” zająknięć zmniejsza się lub zwiększa.

Źródło: The Why and the How of Voluntary Stuttering

Literatura

• Andrews, G., Craig, A., Feyer, A.M., Hoddinott, S., Howie, P., & Neilson, M. (1983). Stuttering: A review of research findings and theories circa 1982. Journal of Speech and Hearing Disorders, 48, 226-246.
• Breitenfeldt, D.H., (2003, October 1). A stutterer’s odyssey through life. Paper presented at the 2003 International Stuttering Awareness Day Online Conference. Retrieved March 7, 2005 from http://www.mnsu.edu/comdis/isad6/papers/breitenfeldt6.html
• Carlisle, J.A. (1985). Tangled tongue: Living with a stutter. Toronto, Canada: University of Toronto Press.
• Heite, L. B. (2001, October 1). La petite mort: Dissociation and the subjective experience of stuttering. Paper presented at the 2001 International Stuttering Awareness Day Online Conference. Retrieved March 7, 2005, from http://www.mnsu.edu/comdis/isad4/papers/heite4.html
• Henry, J. (2005, June 7). Stuttering chat: Online support for people who stutter [Msg. 35027]. Message posted to Ref-Links electronic mailing list, archived at http://groups.yahoo.com/group/stutteringchat/message/35027
• Jezer, M. (2002, September 24). Stutt-l: Stuttering: research and clinical practice. [Msg. 001871] Message posted to Ref-Links electronic mailing list, archived at http://listserv.temple.edu/archives/stutt-l.html
• Klein, J. (2002, January 13). Stutt-l: Stuttering: research and clinical practice. [Msg. 0085] Message posted to Ref-Links electronic mailing list, archived at http://listserv.temple.edu/archives/stutt-l.html
• Madsen, J. B. (2005, March 6). Covert-s: Covert stuttering. [Msg. 1464] Message posted to Ref-Links electronic mailing list, archived at http://health.groups.yahoo.com/group/Covert- S/message/1464
• Manning, W.H. (2000). Clinical decision making in fluency disorders. San Diego, CA: Singular Publishing.
• Starkweather, C.W., & Givens-Ackerman, J. (1997). Stuttering. Austin, TX: Pro-Ed. Starkweather, C.W. & Givens, J. (2003, October 1). Stuttering as a variant of post traumatic stress disorder: What we can learn. Paper presented at the 2003 International Stuttering Awareness Day Online Conference. Retrieved March 7, 2005, from http://www.mnsu.edu/comdis/isad6/papers/starkweather6.html
• Van Riper, C. (1973). The treatment of stuttering (2 ed.). Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
• Van Riper, C. (1982). The nature of stuttering (2 ed.). Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.

Autor: neokid
Źródło: demostenes.biz