Explainer: Czym jest jąkanie?

Dla 1% dorosłych na świecie codzienne czynności jak odbieranie telefonu, pytanie o kierunek lub zamawianie jedzenia w restauracji mogą być niesamowicie trudne.

Jąkanie jest nawet powszechniejsze wśród dzieci: aż 4% dzieci przechodzi okres, w którym powtarzają dźwięki lub słowa, bądź „utykają” próbując coś powiedzieć. Jąkanie najczęściej pojawia się między drugim a czwartym rokiem życia, kiedy dziecko mówiło już normalnie. Podobnie jak z wieloma innymi chorobami dziecięcymi, w 80% przypadków jąkanie odchodzi najczęściej w ciągu dwóch lat od pojawienia.

W tym momencie nie wiemy czy zdrowienie bardzo małych dzieci jest wspomagane przez terapie, ponieważ terapie dla dzieci w wieku przedszkolnym nie wykazały znacząco wyższego wskaźnika sukcesu niż wynosi raportowany wskaźnik spontanicznego, nieleczonego wyzdrowienia.

Dlaczego osoba się jąka?

Nikt nie wie jakie są przyczyny jąkania, ale niektóre z hipotez są stale obalane, podczas gdy inne zyskują poparcie.

Powszechne przesądy, że przykładowo stresujące zdarzenie lub nierozwiązane psychologiczne problemy we wczesnym dzieciństwie powodują jąkanie, nie mają dosłownie żadnych podstaw dowodowych. Teoria ta była popularna na początku XX. wieku i została również zawarta w fabule filmu The King’s Speech jako wytłumaczenie tego, dlaczego Król Jerzy VI zaczął się jąkać. Jednak jąkanie nie zmniejsza się po zastosowaniu psychoterapii, co wskazuje na to, że nie mamy do czynienia z przyczynami psychologicznymi.

Jednocześnie badania genetyczne, wyszukane sposoby obrazowania mózgu i badania koordynacji motorycznej wspierają prawdopodobieństwo, że jąkanie jest powodowane przez problemy integracji „obwodów” mózgu kontrolujących formułowania językowe i translację wypowiadanych wiadomości w płynne akcje motoryczne. Sugeruje to, że osoba jest genetycznie predysponowana do jąkania.

Dennis Drayna, genetyk pracujący w American National Institute of Health (NIH), zidentyfikował kilku wiarygodnych kandydatów na gen lub grupy genów, bądź genetyczne mutacje, które wydają się nieproporcjonalnie występować u osób jąkających.

Luc De Nil i jego współpracownicy na Uniwersytecie w Toronto zaprezentowali serię badań, w których osoby jąkające potrzebowały więcej czasu do nauczenia się nowych zadań motorycznych, popełniały więcej błędów podczas wykonywania tych zadań oraz efektywność ich działań spadała, kiedy zostały proszone o ukończenie dwóch zadań w tym samym czasie.

Badacze Anne Smith i Christine Weber-Fox z Uniwersytetu Purdue byli w stanie użyć tę samą grupę dzieci i dorosłych jąkających się, aby pokazać, że mają oni skłonności do demonstrowania mniej stabilnej koordynacji motorycznej podczas uczenia nowych aktywności, takich jak wybijanie rytmu. Wykazały również, że koordynacja motoryczna mowy u uczestników jest nieproporcjonalnie osłabiana przy zadaniach wymagających bardziej wyszukanych umiejętności językowych.

Wymienione badania pokazały również, że osoby jąkające wykazują bardzo subtelne różnice w tym, jak ich mózg przetwarza język, nawet podczas słuchania mowy. Te odkrycia wskazują na bardzo skomplikowane zaburzenie komunikacyjne, na które składają się predyspozycje genetyczne wraz z trudnościami w integracji wielu systemów uczących, motorycznych i językowych, co może tłumaczyć, dlaczego nie jest łatwo znaleźć prostego, pojedynczego wytłumaczenia jąkania.

Jąkanie jest bardzo upośledzającym zaburzeniem, które wpływa na interakcje społeczne, aspiracje zawodowe i nawet osiągnięcia edukacyjne. Właśnie dlatego ważne jest poszukiwanie dobrej terapii, nawet dla bardzo małych dzieci, jeśli tylko odczuwają one dyskomfort spowodowany ich trudnościami z mówieniem.

Wielu dwulatków mających problemy z płynną mową wydaje się być nieświadoma ich problemów i tylko ich rodzice są zaniepokojeni. Jednak inne maluchy otwarcie wyrażają to, że „utknęły”, pokazując swoją frustrację lub zaczynając unikać słów, które powodowały trudności w przeszłości. Jakiekolwiek z tych negatywnych reakcji dzieci są powodem do poszukiwania natychmiastowej pomocy, aby uczynić mowę łatwiejszą i mniej frustrującą dla dziecka.

Terapie, które mogą pomóc

Istnieje kilka udokumentowanych opcji umożliwiających poprawę płynności i nawigowanie (monitorowanie) momentów, w których mowa nie przychodzi z łatwością.

Dla starszych dzieci i dorosłych, istnieją dwa główne podejścia uczące sposobów, które pomagają ludziom mówić płynniej; przykładowo przez delikatniejsze posługiwanie się głosem i artykulatorami: języka i ust. Wraz z nimi terapeuci mowy uczą sposobów w jakie osoby jąkające mogą „prześlizgiwać” się łagodniej przez zająknięcia z mniej rzucającym się w oczy wysiłkiem i zablokowaniem.

W obu typach terapii pomocne może okazać się dodanie serii komponentów, które będą pomagać radzić sobie ze strachem związanym z mówieniem i jąkaniem – co może być przeciwne do używania dowolnych z nowo nabytych umiejętności – i „oduczać” jakichkolwiek błędnych strategii.

Na wyuczenie błędnych strategii, takich jak siłowanie się lub wypychanie słów, na których „utknęli” lub zahamowali powietrze zanim zaczęli mówić, czasami mogli mieć wpływ rodzice lub znajomi, którzy często mają najlepsze intencje. Jąkały są często pouczane przez najbliższych, aby „brać głęboki oddech i próbować jeszcze raz”, kiedy doświadczają kłopotów – ta uwaga jest szczególnie często kierowana do dzieci. Jednak obecnie wiemy, że to może przynosić skutki odwrotne do zamierzonych.

Dla bardzo małych dzieci został stworzony program Lidcombe, opracowany na Australian Stuttering Research Centre [archiw] w Sydney, który okazał się skutecznym sposobem dla szybszego przejścia jąkającego się przedszkolaka do płynności. Zostało to osiągnięte przez zaangażowanie rodziców w terapię i ścisłą ich współpracę z patologiem mowy, w celu stworzenia planu domowej interwencji.

Podczas gdy żadna terapia nie okazała się być „najlepszą”, to wymienione techniki mogą pomóc ludziom w dowolnym wieku mówić płynniej, z mniejszym zmaganiem się i frustracją.

Autor: Nan Bernstein Ratner – więcej o dr Bernstein Ratner można przeczytać pod adresem The Conversation – Nan Berstein Ratner

Źródło: Explainer: what is stuttering? – The Conversation

Materiał